- ‘Het Straatje’: de echte naam van dit schilderij is ‘Gezicht op huizen in Delft’, maar het is bekend geworden onder de naam ‘Het straatje’. Het is een van de bekendste schilderijen van Vermeer en beeldt een huis en straat af in Delft. Er is lang gespeculeerd over de precieze locatie van het huis dat is afgebeeld. In 2015 kwam het Rijksmuseum met het nieuws dat de exacte locatie van ‘Het Straatje’ van Johannes Vermeer was vastgesteld door kunsthistoricus Frans Grijzenhout van de Universiteit van Amsterdam. Door een combinatie van grondig archiefonderzoek en het analyseren van een 17e-eeuws register op het kadegeld (een belastingregister), kon hij de precieze breedte van de huizen en de daartussen gelegen poorten in kaart brengen. Deze afmetingen bleken perfect overeen te komen met de situatie aan de Vlamingstraat in Delft, ter hoogte van de huidige huisnummers 40-42. Het onderzoek leverde ook een bijzondere persoonlijke connectie op: het huis rechts op het schilderij bleek eigendom te zijn van een tante van Vermeer, Ariaentgen Claes van der Minne. Dit maakt het aannemelijk dat Vermeer een persoonlijke band had met deze plek. Hoewel de oorspronkelijke huizen in de loop der eeuwen zijn afgebroken en herbouwd, is de locatie nog steeds te bezoeken. Het is een van de meest bezochte plekken in Delft voor kunstliefhebbers.
Het schilderij ‘Het Straatje’ is te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam.
- ‘Gezicht op Delft’: het beroemde schilderij is geschilderd vanaf een plek aan de Hooikade in Delft, net ten zuiden van het centrum van de stad. Het uitzicht is vanuit het zuidoosten, over het water van de Schie, richting het centrum van de stad. Je kunt de locatie waar Vermeer stond om het te schilderen nog steeds bezoeken. Als je op de Hooikade staat, zie je nog steeds de torens van de Oude en de Nieuwe Kerk oprijzen boven de daken, net zoals Vermeer dat destijds zag. Er staat op die plek ook een kunstwerk dat het gezichtspunt van de schilder markeert. Dit maakt het een bijzondere plek voor liefhebbers om zich de 17e eeuwse stad voor te stellen en te zien wat er in de loop der eeuwen is veranderd. Sinds een paar jaar staat er op deze plek ook een 5D-paal. Iedereen die op deze plek de desbetreffende app opent en zijn mobiele telefoon in de 5D-paal steekt, ziet en hoort het Delft uit de 17de eeuw om zich heen. Niet alleen het zicht op Delft in die tijd, maar ook wat er achter hem of haar aan gebouwen stond. Je hoort de meeuwen krijsen en de geluiden uit die tijd, die absoluut anders zijn dan de geluiden van vandaag. Als je niet in de gelegenheid de Hooikade te bezoeken, dan kan je ook thuis dit beeld bewonderen via Canals5D (https://www.canals5d.nl/hotspot/23).
Het schilderij ’Gezicht op Delft’ hangt in het Mauritshuis in Den Haag. - Nieuwe Kerk: De Nieuwe Kerk in Delft heeft een belangrijke relatie met Johannes Vermeer, vooral met het begin en het einde van het leven van zijn naaste familie.
- Zijn doop: Johannes Vermeer werd op 31 oktober 1632 gedoopt in de Nieuwe Kerk. Zijn doop staat geregistreerd in het doopregister van de kerk. Dit is een van de weinige harde feiten die bekend zijn over de eerste jaren van zijn leven.
- Begraafplaats van familieleden: hoewel Vermeer zelf in de Oude Kerk werd begraven, vonden veel van zijn familieleden hun laatste rustplaats in de Nieuwe Kerk. Hier liggen onder meer zijn grootvader, zijn ouders en zijn vrouw Catharina Bolnes begraven. Dit toont aan hoe diep de familie geworteld was in het leven van de stad en hoe de Nieuwe Kerk een centrale rol speelde in hun leven.
- Gezicht op Delft: de imposante toren van de Nieuwe Kerk is een van de meest prominente gebouwen op Vermeers beroemde schilderij ‘Gezicht op Delft’. De toren, met zijn unieke constructie, steekt duidelijk boven de skyline van de stad uit en is een van de herkenningspunten van het schilderij.
De Nieuwe Kerk, gelegen aan de Markt, was in de 17e eeuw het kloppende hart van het openbare leven in Delft. Het feit dat de familie van Vermeer hier zo nauw mee verbonden was, geeft een goed beeld van hun sociale positie in de stad.
- Oude Kerk: De Oude Kerk is om meerdere redenen een belangrijke plek in Delft met betrekking tot Johannes Vermeer:
-
- Laatste rustplaats: Johannes Vermeer werd op 15 december 1675 begraven in de Oude Kerk. Hij kreeg een graf in het familiegraf van zijn schoonmoeder, Maria Thins. Dit graf was een ‘eigen graf’, wat betekende dat de familie eigenaar was van de ruimte onder de deksteen in de Oude Kerk. Het is bekend dat Vermeer stierf als een arme man, zwaar getroffen door de economische crisis van het Rampjaar 1672. Toch kreeg hij een relatief dure begrafenis, met veertien dragers. Dit wordt vaak toegeschreven aan zijn schoonmoeder Maria Thins, die blijkbaar de kosten voor haar rekening nam. Dit illustreert de complexe relatie binnen de familie en de sociale status die zij probeerden te handhaven, zelfs in tijden van financiële nood.
- Gedenkstenen: In de kerk vind je twee gedenkstenen voor Johannes Vermeer, De eerste is in 1975 geplaatst. Deze kleinere steen markeert de plek waar zijn graf zich bevonden heeft. De tweede is geplaatst in 2007. De gedenksteen bevindt zich in de noorder zijbeuk van de kerk. Deze nieuwe steen is een eerbetoon aan de schilder en toont de Lucaspenning, het symbool van het Sint-Lucasgilde waarvan Vermeer lid was.
-
- Sint Lucagilde: het Sint-Lucasgilde in Delft was de beroepsvereniging of het gilde voor kunstenaars en ambachtslieden. Het was vernoemd naar Sint-Lucas, de patroonheilige van schilders. Dit gilde speelde een cruciale rol in het 17e-eeuwse Delft en had een directe invloed op het leven van schilders zoals Johannes Vermeer. Het gilde had als belangrijkste taak het beschermen van de belangen van haar leden en het reguleren van de kunstmarkt. Om als zelfstandige schilder, graveur, glasblazer, aardewerkmaker (plateelbakker) of kunstverkoper te werken in Delft, moest je lid zijn van het Sint-Lucasgilde. Dit zorgde voor kwaliteitscontrole, voorkwam oneerlijke concurrentie van buiten de stad en regelde de opleiding van leerlingen. Johannes Vermeer werd in 1653 lid van het Sint-Lucasgilde, wat de officiële start van zijn professionele carrière markeert. Zijn vader, Reynier Jansz. Vos, was ook al lid als kunsthandelaar. In 1662-1663 en 1670-1671 was Johannes Vermeer ook de hoofdman van het gilde. Dit was een belangrijke bestuurlijke rol en een teken van respect en aanzien onder zijn collega's. Het gildehuis bevond zich aan de Voldersgracht in Delft.
De locatie van dit historische gebouw wordt nu ingenomen door het Vermeer Centrum Delft, dat de voorgevel van het oorspronkelijke gildehuis zo goed mogelijk heeft gereconstrueerd. - Geboortehuis: aan de Voldersgracht 25 in Delft ligt het geboortehuis van Johannes Vermeer. Op deze plek runde zijn vader, Reynier Jansz. Vos, Herberg de Vliegende Vos. Johannes Vermeer werd hier in 1632 geboren en woonde er tot zijn negende jaar, toen het gezin verhuisde naar Herberg Mechelen aan de Markt.
Tegenwoordig zit op deze plek Café Johannes, met daarboven een klein boutique hotel. - Huis Mechelen: Huis Mechelen speelde een cruciale rol in het leven van Johannes Vermeer. Het pand was gelegen aan de Markt van Delft, direct naast de Oude Manhuissteeg, op de locatie van de huidige huisnummers 52-54. Op negenjarige leeftijd verhuisde Johannes Vermeer naar Huis Mechelen en bleef er wonen, ook nadat hij in 1653 trouwde met Catharina Bolnes. Hij erfde het huis na het overlijden van zijn vader in 1652. Na de dood van zijn moeder in 1670 was hij de enige eigenaar. De herberg was een ontmoetingsplaats voor kunstenaars en handelaren, wat Vermeer in staat stelde om zijn werk te verkopen en belangrijke contacten te leggen binnen de kunstwereld van Delft. Huis Mechelen is niet de definitieve woonplek van Vermeer. Na zijn trouwen is hij ingetrokken bij zijn schoonmoeder Maria Thins, die aan de Oude Langendijk woonde. Na de dood van Johannes Vermeer werd het pand verkocht om zijn schulden af te betalen.
Huis Mechelen bestaat tegenwoordig niet meer in zijn oorspronkelijke vorm. Het werd in 1885 gesloopt om de Oude Manhuissteeg te verbreden. - Voorstraat 39: Pieter van Ruijven woonde rond 1660-1674 met zijn vrouw Maria de Knuijt aan de Voorstraat 39 in Delft. Het huis, een groot pand, had vroeger een brouwerij genaamd ‘De Os’. Pieter van Ruijven (1624-1674) was een invloedrijke en welgestelde inwoner van Delft en is vooral bekend als de belangrijkste mecenas van Johannes Vermeer. Onlangs is uit een studie van het Rijksmuseum bekend geworden dat de vrouw van Van Ruyven op dit gebied hoogstwaarschijnlijk de echte mecenas was. Als kunstverzamelaars waren zij een van de weinige, zo niet de enige, die Vermeer's werk op grote schaal aankochten. Dat stelde Vermeer in staat om de tijd te nemen voor zijn uiterst gedetailleerde en hoogwaardige schilderijen, in plaats van snel te moeten produceren voor de open markt. Er wordt aangenomen dat Van Ruijven zo'n twintig van de in totaal 36 bekende schilderijen van Vermeer in zijn bezit had. Deze uitzonderlijk grote collectie bleef in de familie en werd na zijn dood geërfd door zijn dochter Magdalena van Ruijven. Na de dood van Magdalena van Ruijven en haar man Jacob Dissius in 1696, werden deze schilderijen geveild in Amsterdam. Deze veiling, bekend als de Dissius-veiling. Het pand aan de Voorstraat 39 is in de loop der tijd meerdere malen verbouwd. Het is een monument en bestaat nog steeds.
Op de gevel van het huis, dat nu een woonhuis is, is een gedenkplaat geplaatst die herinnert aan de connectie met Van Ruijven en zijn beschermheerschap over Vermeer.
Ga op ontdekking met de wandelgids 'Het Delft van Vermeer'
Naast de bovengenoemde plekken zijn er in Delft nog meer locaties die een historische band hebben met de beroemde schilder Johannes Vermeer. Wil je zelf de Vermeer-locaties in de stad ontdekken, koop dan de wandelgids ‘Het Delft van Vermeer’ (ook wel de kubuswandeling genaamd) voor €3,00 aan de balie van het Vermeer Centrum Delft en loop langs 12 locaties en 6 draaibare kubussen in de historische binnenstad van Delft, met informatie over het leven en werk van Vermeer.
Houd er rekening mee dat er geen originele schilderijen van Vermeer in Delft te zien zijn; die bevinden zich in musea over de hele wereld. Wel vind je in Delft het Vermeer Centrum Delft: een informatiecentrum over Vermeer, gevestigd op de plek waar het Sint-Lucasgilde (het schildersgilde waar Vermeer lid van was) vroeger gehuisvest was. Je kunt hier alles te weten komen over zijn leven, zijn werk en de stad Delft in de 17e eeuw. Het centrum toont reproducties van zijn volledige oeuvre en is daarmee de enige plaats waar je alle werken van Vermeer tegelijk en op ware grootte kunt zien.